Milei en Wilders: de weerwolf en de vampier
Het was een goede maand voor twee politieke outsiders die wel de werewolf en de vampier worden genoemd. In Argentinië won de schunnige, rechtse libertair Javier Milei een beslissende overwinning in de presidentsverkiezingen van het land. De voormalige tv-presentator zonder eerdere politieke ervaring trekt voor de hand liggende vergelijkingen met Donald Trump. Echter, zoals Imdat Oner argues voor de European Center for Populism Studies, Milei dankt zijn overwinning aan een context van economische chaos en wanhoop, en het zou voorbarig zijn om een overduidelijke proteststem te vertalen in een brede belangstelling voor rechts populisme. In de aanloop naar de verkiezingen publiceerde Open Democracy een verhelderend artikel over de verrassende diversiteit van Milei’s electoraat.
In Europa is het gemakkelijker om de verkiezingsoverwinning van Geert Wilders in Nederland te zien als onderdeel van een veel bredere trend. Echter, Dieuwertje Kuijpers in Vrij Nederland argumenteert dat kiezers in feite niet drastisch naar rechts zijn opgeschoven en dat de overwinning van Wilders in plaats daarvan voortkomt uit specifieke kenmerken van het Nederlandse partijpolitieke landschap en uit electorale fragmentatie.
Terwijl de overwinning van de PVV voor veel deskundigen als een schok kwam, was politiek analist Joost van Spanje van de Universiteit van Londen, zoals Kuijpers opmerkt, een van de weinigen die de verkiezingsuitslag voorspelde. “Wat Mark Rutte altijd goed heeft gedaan is een combinatie van enerzijds de PVV afschilderen als een schreeuwlelijk aan de zijlijn en anderzijds schaamteloos haar agenda overnemen. Zo behield hij kiezers die zich zorgen maakten over migratie,” zegt Van Spanje. De dam brak toen Rutte’s opvolger Dilan Yeşilgöz suggereerde dat een coalitie met Wilders wel eens levensvatbaar zou kunnen zijn. “Steeds meer kiezers realiseerden zich dat Wilders dit keer een serieuze optie was,” schrijft Kuijpers. “Wat volgde was een sneeuwbaleffect: een langzame opbouw in september, een versnelling in oktober en een sterke stijging in november. Jarenlang was de PVV geïsoleerd in de marge, en een deel van haar electorale zuurstof werd weggenomen doordat de VVD de migratieagenda en -retoriek imiteerde. Toen de VVD dit isolement ophief, ging er een sluisdeur open.”
Na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag gingen Andreas Kouwenhoven en Thijs Niemantsverdriet de straten van Rotterdam en Amsterdam op om spreken met de moslimgemeenschappen waar Wilders carrière mee heeft gemaakt door te demoniseren. Hun rapport, gepubliceerd in het NRC Handelsblad, schetst een verrassend beeld. Ja, er is angst voor vervolging, maar er zijn ook mensen die vertrouwen op de veerkracht van de Nederlandse instellingen en de grondwet om hun rechten te beschermen. Ze vinden ook moslims die het eens zijn met veel van Wilders’ platform, vooral als het gaat om gezondheidszorg, huisvesting en migratie. Het artikel sluit echter af met Sabi El Massaoui, directeur van een Marokkaans jongerencentrum, die zich zorgen maakt over het psychologische effect van een overwinning van Wilders op jonge moslims. “Sinds de verkiezingsnacht vraag ik me af: zijn we terug bij af? Zijn al die inspanningen voor niets geweest? Polarisatie zal psychologische problemen veroorzaken. Een verloren generatie ligt in het verschiet.”
Misschien een symptoom van het eerder genoemde gebrek aan inhoud in het politieke midden, waren jongere kiezers meer dan de algemene bevolking geneigd om op de PVV of de GroenLinks-Labor alliantie te stemmen. Zoals te zien is in een grafiek van NOS, die is gepubliceerd door minder jongeren gingen stemmen (73 procent, tegenover 80 procent in 2021), stemden degenen die wel gingen stemmen vaker op de PVV van Wilders dan de algemene bevolking. PVV was de eerste voorkeur van 18-35 jarige kiezers, terwijl hun tweede voorkeur de GroenLinks-Labor alliantie onder leiding van Frans Timmermans was.
Toen de Boer-Burger Beweging (BBB) afgelopen maart de provinciale verkiezingen van 2023 in Nederland won, was dat een teken dat er serieuze problemen op komst waren voor de Nederlandse regering, vooral als het gaat om de uitvoering van klimaatbeleid. De overwinning van de BBB was een reactie op de diep onpopulaire pogingen om de uitstoot van landbouwbedrijven te beperken. De relatief jonge agrarische beweging had een aanzienlijk kleinere invloed op de parlementsverkiezingen. Niettemin, zoals Hans Nauta in Trouw uitlegt, zijn er redenen om bezorgd te zijn over de gevolgen van deze verkiezingen voor het klimaatbeleid en de energietransitie. Greenpeace reageerde op de verkiezingswinst van Wilders door een banner buiten het kantoor van de minister-president (“De Toren”) in Den Haag op te hangen met de woorden, “Geen klimaatontkenner in de toren”.
Meer Picks
Deens varkensvleesbedrijf aangeklaagd voor ‘greenwashing’ in juridische primeur
Daniela De Lorenzo | EUObserver | 24 november | EN
Deze maand was Europa getuige van de eerste rechtszaak tegen een Europese voedselproducent wegens misleidende klimaatclaims. Varkensvleesproducent Danish Crown beweerde dat hun producten “klimaatvriendelijker zijn dan je denkt”, terwijl deze bewering gebaseerd zou zijn op loze beloften. De Vegetarian Society of Denmark (DVF) en de Deense klimaatbeweging Klimabevægelsen begonnen hun zaak al in 2021.
Gezien de enorme koolstofvoetafdruk van vlees- en zuivelproductie, wordt deze zaak gezien als een cruciaal precedent als het gaat om het aanpakken van de greenwashing van voedsel. De uitkomst van deze rechtszaak kan de voedingsindustrie in bredere zin beïnvloeden en benadrukt de noodzaak voor bedrijven om hun milieuclaims te onderbouwen met geloofwaardig bewijs en zich te houden aan strenge regelgeving. Het veranderende juridische landschap rond greenwashing zet bedrijven ertoe aan om hun duurzaamheidspraktijken en marketingstrategieën opnieuw te evalueren om mogelijke juridische gevolgen te voorkomen.
Gevallen van buitenlandse inmenging nemen toe in Frankrijk en Europa
Briefing | Le Grand Continent | 19 november | FR ES
In haar eerder deze maand gepubliceerde jaarverslag verklaart de Franse parlementaire delegatie voor inlichtingen (DPR) dat “de dreiging van buitenlandse inmenging hoog is in een gespannen en compromisloze internationale context”. Ze identificeren drie grote categorieën van inmenging: klassiek, modern en hybride, elk ingezet op karakteristieke manieren door staten zoals Rusland, China, Iran en Turkije.
De delegatie bestaande uit vier senatoren en vier parlementariërs uiten hun bezorgdheid over “een vorm van naïviteit en ontkenning” in de economische, academische en politieke sectoren. Ze stellen 18 aanbevelingen voor, waaronder systematische training over de risico’s van inmenging tijdens lokale verkiezingen, een wettelijk kader voor buitenlandse invloed dat vergelijkbaar is met lobbyregels en het verlagen van de drempel voor controle op buitenlandse investeringen.
Le Grand Continent plaatst het rapport binnen het groeiende Europese bewustzijn van het risico op inmenging en de stappen die worden genomen binnen de instellingen, met name het “verdediging van de democratie” pakket dat in september 2022 werd aangekondigd door Ursula von der Leyen. Zoals het artikel uitlegt, zijn aspecten van dit pakket met betrekking tot buitenlandse financiering zwaar bekritiseerd door maatschappelijke organisaties. Zoals Lukas Harth, Florian Kriener en Jonas Wolff argumenteren, “zou de reactie van de EU op wat zij ziet als een bedreiging voor de democratie, onbedoeld de weg kunnen vrijmaken voor maatregelen die de democratie in Europa en wereldwijd meer kwaad dan goed doen.”
