Europa na de verkiezingen: Rechts sterker, maar zal het opschieten?
De verkiezingen voor het Europees Parlement zijn voorbij en de uitslag kan het machtsevenwicht binnen de belangrijkste instellingen van de EU veranderen. Als we kijken naar de algehele prestaties van de fracties in het Europees Parlement, hebben de Groenen (G/EVA) de grootste nederlaag geleden, met name door een grote daling van de steun in Duitsland en Frankrijk. Deze werden grotendeels beïnvloed door veranderingen in de lokale politieke dynamiek, maar de groene partijen hadden ook te lijden onder een algemene degradatie van klimaatkwesties naar de achtergrond in vergelijking met eerdere Euro-verkiezingen. De thema’s veiligheid en migratie voerden dit keer een duidelijkere boventoon.
Een van de verliezers verderop is het liberale Renew Europe (RE). In dit geval waren de resultaten van Frankrijk en Spanje het pijnlijkst. Dit laatste is symptomatisch voor de resultaten in de hele Europese Unie: afgezien van het verdwijnen van de centristische Ciudadanos en de lichte verzwakking van links, is rechts – zowel gematigd als extreem – sterker geworden.
Versterking van Europees rechts
Ursula von der Leyen, die waarschijnlijk haar positie als hoofd van de Europese Commissie zal behouden, kan tevreden zijn. Haar fractie (de Europese Volkspartij – EVP) heeft zichzelf geconsolideerd als de sterkste fractie in het Europarlement en luidt de voortzetting van de huidige conservatief-liberale koers van de EU in. Hoewel centrumlinks (Socialisten en Democraten – S&D) slechts een minimale daling van het aantal Parlementsleden heeft gezien, is de verschuiving van de focus naar rechts een realiteit.
Verantwoordelijk hiervoor zijn onder andere de opmars van de extreemrechtse AfD in Duitsland en de FPÖ in Oostenrijk, het behoud van de machtsstaat in Italië (waar Meloni’s partij de Lega van Salvini verving), maar vooral het enorme succes van de Franse nationalisten. De partij van Le Pen won meer dan 30 procent. van de stemmen, terwijl de presidentiële groepering minder dan 15 procent van de stemmen kreeg. Zelfs met een lage opkomst is dit een schokkend resultaat – zozeer zelfs dat Emmanuel Macron vervroegde parlementsverkiezingen heeft aangekondigd voor juni/juli.
Frankrijk staat dus voor een uitzonderlijk korte en intense verkiezingscampagne en de Europese Unie zal in de volgende zittingsperiode te maken krijgen met sterke druk van rechts. EVP-politici kondigen een voortgezette alliantie met centrumpartijen aan, maar het zou theoretisch mogelijk zijn om samen te werken met radicaal rechts, wat von der Leyen zou kunnen gebruiken om haar onderhandelingspositie in gesprekken met haar bestaande partners te versterken, zelfs als het vooruitzicht van een rechtse coalitie onrealistisch lijkt. Dit zet vraagtekens bij ambitieuzere EU-projecten zoals de Green Deal of investeringen in infrastructuur, waar links meer van houdt.
Herschikking in het Europarlement?
Wat echter een open vraag blijft, is hoe rechts in het EP zich zal verdelen. Er is veel gesproken over het idee om de ECR en de ID samen te voegen tot één fractie die qua kracht vergelijkbaar zou zijn met de S&D, wat de stem van rechts in de volgende zittingsperiode van het EP zou versterken. De persoonlijke ambities van de twee potentiële leiders van een dergelijke alliantie, namelijk Giorgia Meloni en Marine Le Pen, kunnen dit in de weg staan. Ze zouden de macht moeten delen en ze verschillen bijvoorbeeld in hun benadering van Rusland, dus een compromis uitwerken zal niet gemakkelijk zijn. In het begin zal ook worden bepaald wie deel zal uitmaken van hun alliantie.
Een mogelijke rechtse factie van de EVP zou, ondanks het feit dat ze de belangrijkste krachten van radicaal rechts verenigt, niet extreem genoeg moeten zijn om partijen als de AfD en haar fascistische tegenhangers uit andere landen te accepteren, zoals de Slowaakse Republiek of de Poolse Confederatie, die Grzegorz Braun naar Brussel zal sturen. Daarom is het in het geval van de alliantie tussen Meloni en Le Pen waarschijnlijk dat er een extra extreemrechtse factie zal worden gevormd rond de AfD, als deze erin slaagt de vereiste 23 leden van het Europees Parlement te verzamelen.
Soortgelijke manoeuvres wachten op dat deel van links dat zich in geen van de bestaande facties bevindt. Verwijst naar groeperingen met verschillende ideologische profielen, van gematigde sociaaldemocratie tot communisme, over het algemeen met een conservatieve en anti-immigranten inslag – het zogenaamde alt-links. Koplopers zijn de Sahra Wagenknecht Alliantie en de 5 Sterren Beweging, die ook verenigd zijn door pro-Rusland. Onder andere. Griekse Communistische Partij en de Slowaakse Smer, maar het is onzeker of de alt-linkse factie genoeg leden zal krijgen om formeel van start te gaan.
Verrassingen – Cypriotische tiktoker en Spaanse ‘eekhoorns
Een grote verrassing kwamen de Deense Europese verkiezingen, waar de partij van premier Mette Frederiksen niet alleen niet de eerste plaats behaalde, maar werd ingehaald door de Socialistische Volkspartij. Dit is de eerste nederlaag voor de Deense sociaaldemocraten tegen een meer linkse groepering in hun meer dan 100-jarige geschiedenis, een duidelijke indicatie van de kritiek op de huidige coalitieregering met rechts, die wordt gekenmerkt door het loslaten van sociaal beleid en een focus op de strijd tegen immigratie.
Positief nieuws voor links komt uit andere Scandinavische landen. In Zweden en Finland verbeterde de linkse alliantie haar resultaten – in Finland won de linkse alliantie, die deel uitmaakt van de GUE/NGL-fractie, onverwacht 17 procent. stemmen, meer dan twee keer zoveel als de vorige keer. Daarmee overvleugelde hij zowel de sociaaldemocraten als extreemrechts. Wat radicaal links betreft, zijn de resultaten in België, Ierland en Italië ook opmerkelijk, waardoor de verliezen in verschillende andere landen worden gecompenseerd.
Tegelijkertijd zal er geen tekort zijn aan meer exotische politici in het nieuwe Europees Parlement. Een van hen is Fidias Panayiotou, een bekende youtuber en tiktoker, wiens lijst bijna 20 procent is gestegen in Cyprus. stemmen. Bij de lancering van de campagne verklaarde de jonge influencer dat hij weinig wist over de EU-politiek, maar hij beloofde onderwerpen als AI of Bitcoin aan te pakken. Een ander onverwacht zwart paard van de Euroverkiezingen – Alvise Pérez, leider van de partij Einde van de Partij – heeft meer uitgesproken standpunten. Ooit geassocieerd met het liberale midden, wordt hij nu geassocieerd met extreem rechts en alt-right.
In Spanje won de groep bijna 5 procent. Stemmen, het feest loopt ten einde voor de gevestigde orde en de ‘partiocratie’. Pérez werd beroemd door vermeende corruptieschandalen aan het licht te brengen en zichzelf vervolgens voor de rechtbank te verdedigen tegen aanklachten wegens laster. Zijn MEP-mandaat zou hem de immuniteit moeten geven die hij nodig heeft om door te gaan met zijn strijd tegen de ‘deep state’ die naar verluidt om hem en zijn aanhangers heen loert – hij heeft enkele honderdduizenden volgers op Telegram, die de eekhoorns in het Anonymous-masker als hun symbool hebben genomen. De tijd zal leren of deze nieuwe vorm van politiek bedrijven door de sterren van TikTok of Telegram een kortstondig fenomeen en curiositeit zal blijken te zijn, of dat het op een dag een grotere impact zal hebben op het Europarlement, maar op dit moment is de influencer factie niet iets waar we bang voor hoeven te zijn.
