Is de opkomst van extreem-rechts in Europa onvermijdelijk?
De invloed van extreem-rechts op de Europese politiek is niet nieuw en neemt al toe sinds de jaren 2000. In de afgelopen weken hebben de media en deskundigen echter veel aandacht besteed aan de aanwezigheid van extreem-rechtse partijen in publieke debatten over het hele continent. Het is een “nieuw tijdperk in de maak”, zeggen onderzoekers Gilles Ivaldi en Andreu Torner het in The Conversation (FR), en het veranderde politieke landschap zal waarschijnlijk van invloed zijn op “het politieke evenwicht van de Unie op het Europese verkiezingen in juni 2024“.
De meest voor de hand liggende casestudy is misschien wel de Rassemblement National (RN) in Frankrijk. Met een peiling van 28% volgens de laatste enquête van Ifop op 17 oktober, is het RN sinds augustus met 3 punten gestegen en “vergroot het de kloof met zijn rivalen”, reports Davide Basso in Euractiv (FR). Hij wijst erop dat “bij de verkiezingen van 2019 de RN en de presidentiële partij (La République en Marche, nu Renaissance) nek aan nek lagen, [terwijl] het gat [nu] acht punten is”. De conclusie van deze politiek journalist: “geconfronteerd met de ineenstorting van zijn bondgenoot Matteo Salvini in Italië, zou de RN de leiding kunnen overnemen van de Identiteit en Democratie (ID)-groep, die de eurosceptische extreemrechts in het Europees Parlement verenigt.”
Extreem rechts is de politieke hoofdstroom binnengedrongen in Portugal, dat lang als een uitzondering werd beschouwd. De Chega-partij werd pas begin 2019 opgericht en kwam pas in januari 2022 in het parlement. Het heeft zich gevestigd als de derde grootste electorale kracht van het land, slechts een paar maanden voor vervroegde verkiezingen op 10 maart na het aftreden van premier António Costa.
In Zweden is het anti-immigranten politieke discours verhard sinds de extreem-rechtse Zweden Democraten tweede zijn geworden bij de parlementsverkiezingen van 2022. Columnist Ann-Sophie Hermansson, lid van de sociaaldemocratische partij en voormalig burgemeester van Göteborg, de op een na grootste stad van het land, argues in Göteborgs-Posten dat het groeiende islamistische probleem in Zweden niet op tijd is aangepakt.
In Duitsland, kwam de AfD als winnaar uit de bus van de drie regeringspartijen bij de regionale verkiezingen van 8 oktober, waarmee het zijn positie in Beieren bevestigde na eerdere successen in Thüringen, report de Tageszeitung.
In Spanje is de extreemrechtse Vox-partij in september in de regering gekomen in een vijfde regio, Murcia, dankzij een coalitieakkoord met de Partido Popular (PP). De partij speelt een steeds prominentere rol als politieke onruststoker, rapporteert El Confidencial.
Heeft de sociaaldemocratie nog toekomst?, vraagt academicus Paolo Gerbaudo in het Italiaanse tijdschrift Il Mulino. Volgens een studie door Giacomo Benedetto, Simone Hix en Nicola Mastrorocco geciteerd in zijn artikel, “terwijl Europese sociaaldemocratische partijen vroeger gemiddeld meer dan 40% van de stemmen haalden, zijn ze nu gekrompen tot 20%. En het relatieve succes van de Spaanse PSOE mag ons niet misleiden in het licht van dit sombere algemene beeld”. De vrees is dat “de volgende Europese verkiezingen een nieuwe nederlaag zullen betekenen, vooral gezien de wanhopige situatie van de SPD in Duitsland”. Maar de onderzoeker ziet ook een mogelijke “ommekeer weg van het non-interventionisme van de staat en de neoliberale doctrine van zelfregulerende markten”, met de terugkeer van “eisen voor herverdeling, stakingen voor hogere lonen en dirigistisch industrieel beleid, met name ten behoeve van ecologische transitie”.
In Polen, de parlementsverkiezingen van 15 oktober zagen de overwinning van de oppositie onder leiding van de voormalige voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk, die een einde maakte aan acht jaar PiS-regering. “De hoop is teruggekeerd”, verklaarde columnist Michael Sutowski in het linkse tijdschrift Krytyka Polityczna (PL) op de avond van de verkiezingen. Hij ziet scholen en onderwijs, die schade hebben opgelopen door het beleid van PiS, als een belangrijke prioriteit voor de nieuwe regering.
In The Guardian (EN), Franse economen Julia Cagé en Thomas Piketty, auteurs van A History of Political Conflict: Verkiezingen en politieke ongelijkheid in Frankrijk. 1789-2022 show waarom Europa’s drift naar rechts niet onvermijdelijk is. Maar linkse partijen moeten stoppen hun energie te verspillen aan de migratiekwestie, die de auteurs zien als een “politiek doodlopende weg” als links het verloren electoraat van de arbeidersklasse wil terugwinnen.
Het omarmen van het beleid van extreem-rechtse partijen is geen winnende strategie voor sociaaldemocraten en vakbonden, agree Daphne Halikiopoulou and Tim Vlandas in een studie voor het European Trade Union Institute getiteld “How to counter the exclusionary policies of the far right with a progressive and inclusive agenda on equality”. Ze concluderen dat “het niet onvermijdelijk is om vast te zitten op het gebied van veiligheid”.
Op hetzelfde onderwerp
Alternatief voor Rusland: Hoe de AfD zich systematisch tot Rusland wendt
Marcus Bensman | Correctiv | 19 oktober | EN
Maakt Zuid-Duitsland binnenkort deel uit van Eurazië? Dat is de geopolitieke visie die de Beierse regionale afdeling van de AfD koestert, aldus Correctiv. Het onderzoekspunt wijst erop dat de extreemrechtse partij van Duitsland zich steeds openlijker richt op Rusland. Naast talrijke moties die in de Bondsdag zijn ingediend, noemt haar verkiezingsmanifest West-Europa en de NAVO nauwelijks, en lult ze de Verenigde Staten “en in het bijzonder haar president Joe Biden” verantwoordelijk voor de oorlog in Oekraïne.
“Honderd jaar geleden waren Hitlers kansen op succes fragiel”, een gesprek met Ian Kershaw
Florian Louis, Baptiste Roger-Lacan | Le Grand Continent | 8 november | FR
In dit interview met Le Grand Continent blikt Ian Kershaw terug op de vroege geschiedenis van de nazipartij. Deze eminente biograaf van Hitler merkt op dat de poging tot putsch van de nazileider plaatsvond “in een bredere Beierse context waarin verschillende autoritaire facties probeerden de Duitse democratische regering omver te werpen […]. Beieren, met zijn extreem-rechtse neigingen sinds de Eerste Wereldoorlog, was bijzonder onrustig [en de] opstandige sfeer werd aangewakkerd door nationale crises zoals hyperinflatie en de Franse bezetting van het Rijnland”.
Waarom Poetin voor chaos kiest
Françoise Thom | Desk Russie | 17 oktober | FR
Op de site Desk Russie ontcijfert onderzoeker Françoise Thom Vladimir Poetins lange toespraak (EN) tot de plenaire vergadering van de Valdai Club op 5 oktober. In de toespraak werd het streven van het Kremlin uiteengezet om de internationale orde te vernietigen en chaos te creëren om zich “over te geven aan ongebreidelde plunderingen”, waaronder Poetins openlijke steun voor Hamas.
Vertaald door Harry Bowden
