Machinskaya over het migratiebeleid van de regering: Groot waren onze verwachtingen…
Katarzyna Przyborska: De regering is veranderd, maar het migratiebeleid verandert niet. Viceminister Maciej Duszczyk heeft beloofd dat de export door zal gaan en heeft daar nu aan toegevoegd dat er een nog langere dam zal worden gebouwd waarop de We zullen 279 miljoen PLN. Het belooft geen geld voor ambtenaren, heropvoeding van gedemoraliseerde grenswachten, dokters om wonden en breuken te verbinden. Hoe praten we over migratie om invloed uit te oefenen op het beleid van een regering waarvan we verwachtten en nog steeds verwachten dat de mensenrechten worden gerespecteerd?
Hanna Machinska: Onze verwachtingen waren hooggespannen. We hoopten dat toen de regering op 13 december aan de macht kwam, de minister van Binnenlandse Zaken zou zeggen: geen deportaties meer. Toch ontbrak het aan een duidelijke, ferme stem van de kant van de regering.
Hoe hebben mensenrechtenorganisaties gereageerd?
We hebben een oproep gedaan aan de premier waarin meer dan 100 organisaties en honderden individuen eisten dat er een einde zou komen aan de deportaties. Niet alleen volgens het internationaal recht, maar ook volgens de Poolse grondwet is dit een onwettig instrument. Ongeacht op welk vlak we de kwestie van de deportaties willen bekijken: moreel, politiek of juridisch, er is geen rechtvaardiging voor het voortzetten van het onderdrukkende beleid van de vorige regering.
Is het juist om mensenrechten en staatsveiligheid tegenover elkaar te stellen?
Nee. Dit staat in het Verdrag betreffende de werking van de EU in artikel. 78, waarin wordt gesteld dat het beginsel van non-refoulement moet worden nageleefd en dat het asielbeleid in overeenstemming moet zijn met het Verdrag van Genève betreffende de status van vluchtelingen en andere verdragen. Het Handvest van de grondrechten in art. 19 stelt het verbod in op collectieve uitzettingen en het verwijderen van mensen naar een staat waar het risico bestaat op marteling, doodstraf of onmenselijke behandeling. Ook de jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in een aantal uitspraken, waaronder die over Polen, erkent dat deportaties een schending vormen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Andere verdragen, zoals het Verdrag van Istanbul, dat gaat over geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, verplichten staten om zich te houden aan het principe van non-refoulement. De uitspraken van de provinciale bestuursrechters bevestigen ondubbelzinnig de jurisprudentiële lijn van het EVRM en de genoemde bepalingen van internationaal recht. Door mensen te deporteren overtreden we schaamteloos het internationaal recht, omdat we mensen dumpen op het grondgebied van een gevaarlijk land als Wit-Rusland. Dit is bestialiteit en ontneemt hen het recht op een internationale beschermingsprocedure.
Wie zijn deze mensen precies? Waar migreren ze naartoe?
Naast burgers uit Wit-Rusland en Rusland, voor een klein deel burgers uit Turkije, steken sinds 2021 ook burgers uit Afrikaanse landen, het Midden-Oosten en Afghanistan de grens over. Er verschijnen ook Cubanen.
Minister Duszczyk maakt onderscheid tussen natuurlijke en onnatuurlijke migratie . Hij vindt het onnatuurlijk dat mensen uit Cuba, Congo, Eritrea of Somalië aan de Pools-Wit-Russische grens verschijnen. Kunnen we op dit moment, in een geglobaliseerde wereld, zeggen dat elke migratie ‘onnatuurlijk’ is?
Deze verdeling is vrij origineel en zonder enige basis. Het moet zelfs gezegd worden dat migratie als zodanig een natuurlijk fenomeen is. Samen met het Ombudsman-team hebben we veel migranten en vluchtelingen ontmoet. Er kunnen duizenden pagina’s geschreven worden over hun dramatische levens. Ik herinner me een vrouw en haar kind die Congo ontvluchtten. Haar man werd vermoord. Heeft ze daarom redenen om weg te lopen en zichzelf en het kind te beschermen? Hadden de Syriërs, van wie velen de sporen van marteling op hun lichaam droegen, reden om een veilige plek op te zoeken? Is dit een natuurlijke of onnatuurlijke migratie?
Welke andere mensen heb je ontmoet in de grensbossen?
Een zwangere vrouw die al in Polen was bevallen van een kind en die ondertussen vier keer Wit-Rusland was ingegooid en door Wit-Russische grenswachten was afgeranseld. De vijfde keer dat het haar lukte om door de draden heen te komen, viel ze flauw. Er was geen andere optie meer. Ze moest naar het ziekenhuis worden gebracht, het was de negende maand van haar zwangerschap.
Een zeventienjarig meisje, op de vlucht voor de onderdrukking in haar thuisland, steekt de grens over. Alles werd in het werk gesteld om haar dit recht te ontzeggen en haar te verzekeren dat als ze Terespol zou bereiken, ze zou worden toegelaten. Haar moeder lag in het ziekenhuis in Hajnówka. Dat betekent dat ze honderd kilometer zou moeten reizen – naar Terespol, de rivier oversteken. Het is de moeite waard om toe te voegen dat het zich op Pools grondgebied bevond, maar aan de andere kant van de muur. We praatten op een late decemberavond. Ze was alleen in het bos, haar moeder lag in het ziekenhuis aan de Poolse kant. De tiener mocht niet naar binnen.
Dit veroordeelt dit meisje ongetwijfeld tot veel levens- en gezondheidsbedreigende situaties, een trauma waarvan ze heel lang zal genezen, zelfs als ze op een veilige plek terechtkomt. En dit is de actie van een volksvertegenwoordiger.
Daarom is de enige redding de rechtbanken, die zich beginnen te beroepen op Europese normen. Drie dagen voor de verkiezingen hebben we, samen met vertegenwoordigers van de Helsinki Foundation for Human Rights, ontmoetingen gehad met degenen die de grens beheren en we hebben gewaarschuwd dat het moment zou komen dat degenen die zich schuldig maken aan onmenselijke behandeling ter verantwoording zouden worden geroepen. Dezer dagen heeft het Openbaar Ministerie een procedure geopend in de zaak Usnarz. Ik ben er geweest. We hadden een lijst met mensen die er waren, namen en achternamen. Er was een 15-jarig meisje, er was een ernstig zieke vrouw. Ze dronken water uit het moeras. Koud, hongerig. En wat hebben we gedaan met het oog op het besluit om het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veilig te stellen? We zetten de vrachtwagen met hulp zo ver weg dat deze hulp niet werd gegeven.
Om minister Duszczyk opnieuw te citeren: “Nou, als de rechtbanken gaan oordelen dat Polen zijn eigen grenzen niet kan beschermen, dan kan ik dat niet begrijpen”.
Alle functionarissen die onrechtmatig handelen zullen aansprakelijk worden gesteld. Rechtbanken vinden steeds meer gevallen van onmenselijke behandeling, schendingen van het internationaal recht en het rondslingeren van mensen.
Duszczyk kondigt een geleidelijke afschaffing van pushbacks aan naarmate deze migratieroute verdwijnt, maar ik vrees dat het bestaan ervan nog lang in het voordeel van Polen zal zijn. Het debat over het migratiepact is nog maar net begonnen, de afspraken worden pas in 2027 van kracht en tegen die tijd is het argument van Polen om “geen enkele migrant uit het pact” toe te laten, vluchtelingen uit Oekraïne en druk op de Pools-Wit-Russische grens. Mensenrechten en gerechtelijke uitspraken kunnen ingaan tegen politieke verwachtingen, die nu eenmaal anders zijn. Deze situatie wordt gebruikt om de internationale migratiestrategie van Polen op te bouwen.
Het is de moeite waard om te wijzen op het voorbeeld van het interministerieel team voor het herstel van de rechtsstaat. De stem van het maatschappelijk middenveld is aanwezig in het ministerie van Justitie. In het parlement vinden discussies plaats waarbij NGO’s betrokken zijn. Minister Duszczyk moet sterke steun krijgen van mannelijke en vrouwelijke activisten. Ik denk dat de dialoog met de regering heel belangrijk is. We willen minister Duszczyk helpen om nieuwe oplossingen te ontwikkelen. Maar de basisvoorwaarde is een duidelijke verklaring van de minister van Binnenlandse Zaken en Bestuurszaken om de export af te schaffen.
Misschien voert de minister alleen maar het beleid van de Europese Unie uit? Maar is er niet één Europees beleid dat nog in de maak is, en maakt de Poolse ervaring daar deel van uit?
Het EU-beleid is geen perfect project. Na jaren onderhandelen is er een nieuw pact over migratie en asiel aangenomen. De vertegenwoordigers van de commissies horen weinig over exportkwesties. Deze praktijk vindt in veel landen plaats. De Commissie voert geen procedures tegen hen. Haar stilzwijgen over de schending van de Natura 2000-voorschriften aan de Pools-Wit-Russische grens is vreemd. Dit gaat over het bos van Bialowieza, dat is geclaimd door wetenschappers uit heel Europa. De VN-commissaris voor de mensenrechten heeft vastgesteld dat pushbacks illegaal zijn. De mensenrechtencommissaris, Dunja Mijatović, die de aanbeveling in deze zaak heeft opgesteld.
De Commissie heeft vrijwel al deze hotspots bekeken in Polen, Litouwen en ook in andere landen die pushbacks gebruiken – Hongarije, Servië. De Europese Commissie voor het milieu. Het Comité ter voorkoming van foltering (CPT) heeft de illegaliteit van de export expliciet erkend. Er is dus een duidelijke Europese norm die door Polen en andere landen zou moeten worden geïmplementeerd. De speciale VN-rapporteur voor de situatie in de Verenigde Naties heeft opgeroepen tot een wetswijziging en de afschaffing van pushbacks. voor migrantenrechten Felipe González Morales in zijn verslag na zijn bezoek aan Polen en Wit-Rusland.
En hoe zit het met de Poolse samenleving en haar benadering van migratie?
De regering zit klem tussen wat de Unie in migratiewetgeving en -beleid stopt, de veel verdergaande gedragsnorm van de Raad van Europa ten opzichte van migranten en de druk van burgers. Aan de ene kant is er een groeiende weerstand tegen migratie in de samenleving en aan de andere kant de stem van activistische groepen die pleiten voor een humane behandeling van migranten. Het is duidelijk dat Oekraïense burgers, die goed geïntegreerd zijn in de Poolse samenleving, veel beter geaccepteerd worden.
Er zijn veel onderzoeken gedaan, in opdracht van verschillende media, naar de mate van acceptatie van vluchtelingen en migranten. Het bleken vooral mensen boven de 60 te zijn. leeftijd, met een laag opleidingsniveau, uit kleine steden, zijn meer tegen de instroom van vreemdelingen dan jongere generaties en inwoners van grotere steden. We mogen ook de xenofobe propaganda van de afgelopen acht jaar niet vergeten. In Polen was er maar al te vaak een grote afkeer van vreemdelingen, vooral van die uit Afrikaanse landen, en het deportatiebeleid kreeg de goedkeuring van meer dan 50 procent. mannelijke en vrouwelijke burgers. Daarom moeten er educatieve maatregelen worden genomen, vooral in de media.
Maar staan we in Europa alleen in deze terughoudendheid?
We zijn niet geïsoleerd, maar als de helft van de Poolse burgers voorstander is van beperkingen op migratie uit Afrikaanse landen, hebben we ongetwijfeld een probleem. We zien een groeiende wrevel in de Nederlandse, Duitse en Zweedse samenlevingen. In Polen moeten we echter de demografische problemen erkennen en de noodzaak erkennen om de instroom van migranten te vergroten. Hiervoor zijn een goed migratiebeleid en een verandering in de sociale houding nodig.
Het lijkt erop dat de Poolse politici erkennen dat de samenleving populistisch en racistisch is en hun migratiebeleid op dit beeld hebben afgestemd. Maar er zijn er onlangs twee naar buiten gekomen onderzoek, waaronder de More in Common Foundation, waaruit blijkt dat de Poolse samenleving toch niet zo slecht is. Dat er ook in kleinere centra een openheid is naar nieuwkomers, een begrip dat het migratieproces nu eenmaal is.
Het is hoog tijd dat de regering begint met het beïnvloeden van de houding, om te laten zien dat deze mensen komen en veel goeds kunnen doen voor Polen. Een Amerikaanse expert zei ooit: wees erop voorbereid dat het gezicht van de Poolse vrouw op een gegeven moment geen wit gezicht meer zal zijn. We zijn hier als samenleving mentaal niet op voorbereid.
Wat is er anders aan vluchtelingen uit Oekraïne, wat is er anders aan vluchtelingen uit Congo?
Ik herinner me een schrijnende bijeenkomst in de Senaat, georganiseerd door Speaker Grodzki als onderdeel van het Senate Chatter Project. Het was een bijeenkomst van Poolse en Oekraïense jongeren. Ik was opgetogen omdat mensen uit Oekraïne zeiden hoe geweldig ze werden verwelkomd op de school. Toen stond een jong meisje met een donkere huidskleur op en begon te huilen. Ze zei dat het soort onderdrukking dat ze op de Poolse straat had ervaren, ze in Oekraïne nooit had ervaren. Er zijn nog veel meer van dit soort voorbeelden en dit is waar de overheid zich op zou moeten richten bij het opbouwen van een open samenleving. Ik ben ervan overtuigd dat het ministerie van Onderwijs dit soort maatregelen zal nemen. Want geen muur, geen draden, geen verwikkelingen zullen migratie tegenhouden. Het is een natuurlijk verschijnsel over de hele wereld. Zijn we Polen niet ontvlucht, hebben we ons niet door de moerassen geworsteld en zijn we niet samengekomen met de hulp van westerse landen? We kregen banen, scholen en huisvesting aangeboden. Zonder het maatschappelijk middenveld, zonder activisten en actievoerders aan de grens, zouden deze mensen nu zonder enige hulp de ruimte in worden gegooid.
Activisten redden niet alleen levens, maar zorgen er ook voor dat migranten en vluchtelingen hun plek kunnen vinden in Polen. En dat is moeilijk als ze Polen associëren met draden en verdovingsgeweren.
Soms is het gewoon nalatigheid, zoals de onwil om uit de auto te stappen en te kijken waar het stervende meisje zich bevond. waar het stervende meisje was Mahlet Kassa.
Hoe noem je de staatsdiensten die Mahlet Kassie lieten sterven? Haar redding lag binnen handbereik, maar de agenten gaven er de voorkeur aan om haar eruit te gooien, om de jongeren die met Mahlet waren meegereisd, die haar wilden redden en wisten waar ze was, over de grens te duwen. Het is barbaars.
Kunnen Polen zich veilig voelen? De regering, nu een andere, wil het geloof opbouwen dat als we ons omheinen met een hogere muur, niets ons zal bedreigen. Ondertussen worden officieren van alle diensten uit heel Polen naar dit ‘oefenterrein’, ‘Afghanistan’, gebracht, zei BBN-chef Jacek Siewiera, en daar oefenen ze hun meedogenloosheid tegenover burgers. En dan keren ze terug naar hun steden. Men kan alleen maar speculeren over hoe ze zich zullen gedragen na zo’n training.
Ik behoor tot de naoorlogse generatie, maar ik ken van mijn ouders de verhalen over wat er gebeurde in de bossen waar de Joden zich schuilhielden, en ik herinner me de scène toen we twee jonge mannen zagen, Syriërs. De een is leraar Engels, de ander is computerwetenschapper. Vernederd tot de grens van het onvoorstelbare, bedekt met bladeren. Ze wierpen zich in onze richting en wilden onze schoenen kussen. Zulke beelden blijven in het geheugen hangen.
Ik herinner me ook een situatie waarin we zagen dat er mensen verborgen zaten in het bos. We werden onmiddellijk gevolgd door het leger en de WOT, dus we bedachten hoe we ervoor konden zorgen dat wij degenen zouden zijn die deze mensen het eerst zouden bereiken. Omdat de WOT hen onmiddellijk zou uitwijzen en onze aanwezigheid een garantie was dat ze internationale bescherming konden zoeken. Ik herinner me dat we ons in groepen opsplitsten om geen signaal te hoeven geven welke kant we opgingen. Het waren een soort spelletjes en oorlogsspelletjes. En toch wilden we deze mensen niet verbergen of ergens naartoe transporteren. We wilden dat ze aan een juridische procedure werden onderworpen.
Zelfs een delegatie, waar Dunja Mijatović deel van uitmaakte, werd vastgehouden. De commandant bleek de hoogste autoriteit te zijn.
De commandant uit de hoofdstad besloot te controleren of Mijatović en ik niet op de ‘zwarte lijst’ stonden. Een van de soldaten hield een camera tegen mijn gezicht, maakte opnamen en lachte. Als hij zich zo gedroeg tegenover ons, hoe zal hij dan andere burgers behandelen, bijvoorbeeld tijdens een staking, een demonstratie? Ik zei tegen de agenten: alstublieft, dames en heren, u overtreedt tenslotte de internationale wet. U breekt een Europese conventie. En ze zeggen: in het bos, mevrouw, werkt het internationaal recht niet en we hebben hier geen Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
We zagen ook de verandering, omdat deze agenten in het begin mededogen in zich hadden. Een agent vertelde me een keer: gisteren kwam ik thuis op slippers omdat ik mijn schoenen had weggegeven. Ze gaven alles weg, zamelden kleren en speelgoed in. Ik herinner me ook het beroemde verhaal van een gezin met vijf kinderen van wie de moeder stierf. Ik sprak met de officieren en de commandant van de post zei: Ik zou ze beneden in de kelder moeten opsluiten, waar ruimte was voor degenen die illegaal overstaken. Maar dat kon ik niet, dus regelde ik voor hen een plek in de vergaderzaal, extra maaltijden.
De grensbewoners leven nog een jaar in een sfeer van politie- en militaire branie. Militaire voertuigen houden zich niet aan de snelheidsbeperkingen, doden bizons en beschadigen het wegdek.
We wilden met de mensen van Bialowieza praten, maar de stad was leeg. Mensen in huizen, honden die rondlopen, wegen die bezaaid zijn, uniformen. We klopten op de deur van een klein huis. We wilden praten. We zeggen dat we van het kantoor van de Ombudsman zijn, maar niemand heeft voor ons geopend. Mensen zijn bang, ze zijn wantrouwend. Ik leef erg mee met de bewoners van deze gebieden. Polen werd voor hun ogen verpletterd. Een stukje van het mooiste Polen. Het bedrijf dat ze hadden – cafés, restaurants, agrotoerisme – staat leeg.
Polen moet zich bewust zijn van wat er gebeurt als er langdurige, systemische ongelijkheden zijn. Migratiebeleid, waarvan de fysieke en psychologische verminking van mensen deel uitmaakt, bouwt zulke ongelijkheden op. Hoe overtuig je politici om het roer om te gooien?
Er is een gebrek aan duidelijke communicatie over welke oplossingen de regering heeft voorgesteld en welke wegen ze wil bewandelen. Ik weet dat het moeilijk is om in een maand een migratiebeleid op te stellen, maar er kunnen al richtingen worden aangegeven. Zonder dit zullen we in chaos blijven en zal de last van actie op de schouders van mensen in grenssteden, activisten en NGO’s terechtkomen. En we hebben een staat en zijn instellingen nodig die een nieuwe opening maken in het migratiebeleid en die zich ondubbelzinnig distantiëren van de onderdrukkende methoden die aan de grens worden gebruikt. We wachten op een verklaring van de regering die de wet zal aanpassen en die ondubbelzinnig een verbod op pushbacks zal afkondigen. We willen dat de kracht van de staatsinstellingen een wet is die de internationale regels en de Poolse grondwet volledig respecteert.
**
Hanna Machinska – jurist en universitair docent, doctor in de rechten. Directeur van het kantoor van de Raad van Europa in Warschau van 1991 tot 2017, plaatsvervangend ombudsman van 2017 tot 2022.
