“Je bent een Russische stroman! – Nee, het is Tusk die de echte Rus is!”

Szmydt hekelde ook de Poolse autoriteiten voor het “aansturen op een conflict met Wit-Rusland en Rusland onder druk van het VK en de VS”. Vervolgens accepteerde hij een cameo-rol in het Russisch-Wit-Russische propagandacircus door te verschijnen in een show met Poetins meest venijnige TV-ster, Vladimir Solovyov.

Szmydt’s afvalligheid veroorzaakte paniek in Polen’s Verenigd Rechts. Het was tijdens hun bewind (als junior bondgenoot van de regering van Wet en Rechtvaardigheid, PiS) dat Szmydt rollen had eerst op het ministerie van Justitie en vervolgens in de nieuwe, gepolitiseerde (en dus ongrondwettelijke) Nationale Raad van de Rechterlijke Macht, het orgaan dat wordt verondersteld de onafhankelijkheid van de Poolse rechters te handhaven.

Hij bleek ook online aanvallen op rechters die de regering tegen zich in het harnas hadden gejaagd te hebben gefaciliteerd. Hij deed dit rechtstreeks vanuit zijn positie in het justitieministerie onder leiding van Zbigniew Ziobra, volgens goed onderbouwde mediaberichten. Toen dit “haterschandaal” aan het licht kwam, gooide Szmydt het over een andere boeg en begon hij de pers – die over het algemeen PiS niet gunstig gezind is – te gebruiken om zijn voormalige regeringscollega’s zwart te maken. Dat verklaart waarom PiS hem nu probeert af te schilderen als een “rechter van het huidige regime”.

Verrassend genoeg is het huidige regime ongelukkig met de hete aardappel van “verrader rechter Szmydt”, en doet het zijn best om het publiek eraan te herinneren aan welk politiek kamp de rechter zijn carrière de afgelopen acht jaar te danken had.

Wie is de man van Poetin?

Beide kanten van de Poolse politiek – de regering van Burgercoalitie (KO, liberaal, geleid door Donald Tusk), of PiS (conservatief-populistisch, de-facto geleid door Jaroslaw Kaczyński) – willen niet praten over de zaak Szmydt. Maar ze beschuldigen elkaar er ook van pro-Russisch te zijn, banden met Rusland te hebben en Poetins strategische doelen te bevorderen. De politiek verandert steeds meer in een schreeuwpartij: “Je bent een Russische stroman! Nee, Tusk is de echte Rus!”

Tusk, sprekend in het parlement, viel Kaczynski’s partij aan voor het “verlammen van de staatsdiensten” tijdens zijn bewind, waardoor ze hulpeloos waren in gevallen zoals dat van Szmydt. “Toen uw ambtenaren – omdat u aan de macht was – begonnen te begrijpen dat er iets niet klopte in de banden tussen de PiS-regering en oostelijke regeringen […], werden de onderzoeken stopgezet”, beweerde hij.

Tusk beschuldigde PiS ook van het “ontwapenen van de Poolse strijdkrachten” en het “overspoelen van Polen met Russische kolen”, en beschuldigde Kaczyński van ontmoetingen in de jaren 1990 met KGB-agent Anatoly Wasin. Tot slot beweerde hij – de woorden parafraserend van de veteraan politicus Leszek Moczulski gericht aan de post-communistische linkse partijen in het parlement – dat het acroniem PiS op een vergelijkbare manier kan worden gelezen als PZPR (acroniem van de voormalige communistische regeringspartij): “betaalde verraders, lakeien van Rusland”.

Als reactie hierop beweerde Mariusz Kaminski, die minister van Veiligheid was in de PiS-regering, op X-Twitter dat de regering van Tusk een minister herbergde die al lang in het vizier van de diensten was vanwege zijn banden met Rusland. Van zijn kant postte voormalig PiS premier Mateusz Morawiecki een stortvloed van grove aanvallen op Tusk vanwege zijn banden met Poetin. Eén van hen toont een foto van Tusk die zijn hoofd buigt en handen schudt met Poetin, die Morawiecki onderschrift gaf met de opmerking “Heb jij ook de schoenen van Poetin gepoetst?”

Maar Tusk kan net zo goed geven als nemen, en de afgelopen dagen waren de activiteiten van de premier op X-Twitter in ongeveer dezelfde stijl als zijn PiS-tegenstanders. Een post heeft een foto van een demonstrant uit Georgië met een spandoek “Nee tegen Rusland, ja tegen Europa”, met het onderschrift “Georgiërs hebben PiS iets te vertellen”.

De minister-president kondigde ook de wederopstanding aan van een speciale commissie om Russische invloed in de politiek te onderzoeken. Dit orgaan werd opgericht voor de verkiezingen van 2023 door PiS met de schijnbare opdracht om het Poolse buitenlandse beleid in 2007-15 (d.w.z. dat van de regering Tusk) zwart te maken omdat het naar verluidt Russische belangen nastreefde. Zelfs voordat de commissie aan het werk ging, had de Poolse publieke televisie – toen gecontroleerd door het Verenigd Rechtse kamp – een speciale serie uitgezonden, genaamd “Reset”, die een soortgelijk verhaal presenteerde. De serie was zo zwaar gemanipuleerd dat sommige van de buitenlandse experts die erin voorkwamen het nodig vonden&nbsp zich er&nbspvan te distantiëren&nbsp kort na de uitzending.

Dit is geen manier om democratische weerbaarheid op te bouwen

In hun politieke communicatie grijpen zowel PiS als KO naar hetzelfde verhaal. Tusk weet dat de apathie van regeringsgezinde kiezers zijn grootste probleem is. Dus wil hij hen mobiliseren door te praten over het alternatief: of je stemt op de regeringspartijen en garandeert zo de plaats van Polen in Europa, of je kiest voor PiS, de partij van de “Russki mir”, de Russische Wereld.

PiS, op zijn beurt, gebruikt de Russische vogelverschrikker om Tusk te demoniseren, net zoals het hem eerder had afgeschilderd als een “de facto Duitse politicus”. Natuurlijk kan het bijna uitsluitend baseren van de campagne op het demoniseren van Tusk PiS de macht hebben gekost bij de verkiezingen van 2023. Maar vandaag hoeft Kaczyński niet langer alle partijen in de regeringscoalitie voor zich te winnen: zelfs een half procentpunt winst zou genoeg zijn voor hem om KO te verslaan en opnieuw de overwinning uit te roepen.

Het probleem van de Russische invloed in Polen is reëel, maar als de Polen elkaar uitschelden voor stromannen van Moskou, verlagen ze de kwestie naar de intellectuele kelder. PiS bukt het laagste van allemaal, want het is onmogelijk om KO af te schilderen als een “Russische partij” zonder in absurditeit te vervallen. Het beleid van Tusk en zijn minister van Buitenlandse Zaken Radek Sikorski in 2007-15 was nooit “pro-Russisch”. Het was eerder gebaseerd op een begrip dat de VS en Europa op zoek waren naar een reset met Rusland, en dat Polen niets te zoeken had om tegen die stroom in te roeien omdat dit hun beleid niet zou veranderen en alleen maar zelfbeschadiging zou riskeren. Vandaag, op een ander politiek moment, voeren dezelfde mensen een beleid om Europa te verenigen om de Russische dreiging af te weren.

Omgekeerd voert PiS, door te manoeuvreren om de Europese Unie te verzwakken, door zich aan te sluiten bij rechtse populisten en door de Green Deal van de EU aan te vallen, een beleid dat in lijn is met de strategische doelen van Rusland. In hun denkwijze staan veel leiders van PiS dichter bij de “Russische myriade” – die cocktail van autoritarisme, ossificatie, door de staat gesanctioneerde homofobie, militarisme en cultus van de nationale overwinning – dan bij het moderne Westen. De partij heeft een aantal vreemde banden met Rusland en had voor de verkiezingen van 2023 ruzie met Kiev – waarschijnlijk om electorale redenen. Maar het beleid van PiS in de eerste maanden na de invasie van Poetin in Oekraïne laat zien dat het niet serieus kan worden afgeschilderd als “pro-Russisch”.

Het grootste probleem met deze wederzijdse beschuldigingen is dat ze de polarisatie versterken en het vertrouwen in de staat en de politieke klasse uithollen. Dat wil zeggen dat ze precies bereiken wat de Russische veiligheidsdiensten in West-Europa aan het doen zijn.

Niet sinds het hoogtepunt van de Koude Oorlog is de Russische dreiging zo reëel geweest als nu. Westerse democratieën, vooral die in de frontlinie zoals Polen, moeten weerbaarder worden tegen hybride operaties die zijn berekend om verwarring, wrok en politieke chaos te zaaien. Het zal moeilijk zijn om dat te doen zolang de belangrijkste oppositie in Polen een partij is die zo populistisch en onverantwoordelijk met woorden omgaat als Wet en Rechtvaardigheid. Dit alles verandert niets aan het feit dat de regering beter haar best moet doen.

Vertaald door Voxeurop