Grafzaken
In de loop van de menselijke geschiedenis is de dood altijd zwaar geritualiseerd en heeft hij altijd onze verbeelding beziggehouden. De universele emotie van rouw wordt door iedereen gevoeld en in verschillende culturen en religies op verschillende manieren uitgedrukt. In Oost-Azië en het Middellandse Zeegebied worden professionele rouwenden ingehuurd om de familie en gemeenschap van de overledene te begeleiden, terwijl in plaatsen als Indonesië huilen niet wordt aangemoedigd en veel rituelen over de hele wereld ervoor kiezen om het leven van de overledene te vieren met vreugde en dans, of zelfs ondanks de pijn van het verlies.
Ook in Europa variëren de rituelen rond rouw en rouw; van de plechtigheid van een katholieke begrafenis in Italië tot de vreugdevolle viering van het leven op de Spaanse Dag van de Doden, het continent omarmt een breed spectrum aan benaderingen om afscheid te nemen van dierbaren. In Duitsland is crematie een gangbare praktijk en wordt het gezien als een vorm van natuurlijke begrafenis – ook al vestigen veel activisten de aandacht op de hoge uitstoot van zowel CO2 als giftige dampen.
Er is een groeiende beweging naar meer natuurvriendelijke technologieën, die een verschuiving in de Europese houding ten opzichte van de dood en het milieu weerspiegelt. In plaats van ingewikkelde doodskisten en zwaar vervuilende balsemchemicaliën kiezen sommige mensen voor biologisch afbreekbare materialen en milieuvriendelijke praktijken, zodat hun lichaam kan terugkeren naar de aarde in een harmonieuze cyclus van leven en dood.
De dood is ook een economische kwestie, want de meeste begrafenispraktijken zijn extreem duur en de financiering ervan kan rouwende families soms bankroet maken.
Binnen de grenzen van de EU zijn rouw en verlies omstreden onderwerpen. Het gevaar van vluchtelingen die hun weg naar Europa proberen te vinden heeft de kusten van de Middellandse Zee overspoeld met onvoorspelbare hoeveelheden dode lichamen, waardoor mensen zich afvragen of alle levens evenveel waard zijn. Zijn we gelijk in de dood?
Sommige lichamen worden om andere redenen betwist – LGBTQIA+ begrafenissen gaan over een kloof tussen iemands geleefde realiteit en de heteronormatieve rituelen van conventionele begrafenissen.
Gasten van vandaag
Yvonno Leeb begraaft en geeft lezingen over de onderwerpen procesgeoriënteerde begrafenissen, zorg voor de doden, evenals de queer dood. Ze werkt sinds 2019 in begrafenissen en hielp bij het ontwerp van het begrafenisondernemersopleidingsprogramma in de Berlijnse non-profitorganisatie Kultur Trauer die educatieve en culturele programma’s over de dood aanbiedt. Ze zijn ook een van de medeoprichters van Tamo Burials in Wenen.
Anastasia Smirnova behaalde onlangs haar MA in architectuur aan de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen en werkte aan haar project Circumitus. Het initiatief plaatst kleine paviljoens op de centrale begraafplaats van Wenen om rouwende mensen te ondersteunen en om nieuwe rituelen te introduceren die onze traditionele perceptie van begraafplaatsen veranderen.
Stefan Dinges is theoloog, consultant, mediator en medisch ethicus aan het Instituut voor Ethiek en Recht in de Geneeskunde van de Universiteit van Wenen. Hij maakt deel uit van het team van Letzte Hilfe Österreich, dat cursussen geeft aan het publiek over hulp aan het levenseinde en zorg voor stervenden.
Noémi Ambrózy was oorspronkelijk architect en binnenhuisarchitect, maar veranderde haar carrièrepad nadat ze moeder werd van twee slechthorende kinderen. Ze is gecertificeerd rouweducator en instructeur bij Hand in Hand Parenting. Als professional werkt ze met de verliezen en specifieke uitdagingen van het dagelijks leven door middel van innerlijke kracht en het opbouwen van een gemeenschap. Ze vertegenwoordigt de Hongaarse Solar Eclipse Association, met als belangrijkste doelstellingen het helpen van nabestaanden en het onderzoeken van rouwkwesties.
We ontmoeten ze in de Alte Schmiede Kunstverein in Wenen.
Bronnen
Dood en sterven: hoe verschillende culturen omgaan met verdriet en rouw door John Frederick Wilson, The Conversation.
Waarom Deense ouders graag over de dood praten door Jessica Joelle Alexander, Time.
Waarom rouwt Europa niet om de doden in de Middellandse Zee? Door Heidi Mogstad, Aljazeera.
Verkenning van veel voorkomende begrafenisrituelen over de hele wereld, Eenvoudige alternatieven.
Begrafenissen over de hele wereld: Europa, Veiligheid Nationaal.
Creatief team
Réka Kinga Papp, hoofdredacteur
Merve Akyel, art director
Szilvia Pintér, producent
Zsófia Gabriella Papp, digita producent
Salma Shaka, schrijver-redacteur
Priyanka Hutschenreiter, projectassistent
Beheer
Hermann Riessner, algemeen directeur
Judit Csikós, projectmanager
Csilla Nagyné Kardos, kantooradministratie
OKTO Groep
Senad Hergić, producent
Leah Hochedlinger, video-opname
Marlena Stolze, video-opname
Clemens Schmiedbauer, video-opname
Richard Brusek, geluidsopname
Postproductie
Milan Golovics, dialoogredacteur
Nóra Ruszkai, video-editor
István Nagy, postproductie
Art
Victor Maria Lima, animatie
Cornelia Frischauf, themamuziek
Ondertiteling
Julia Sobota, Daniela Univazo, Mars Zaslavsky, Marta Ferdebar, Olena Yermakova, Farah Ayyash
Georganiseerd door de Alte Schmiede Kunstverein, Wenen
Openbaarmaking
Deze talkshow is een productie van Display Europe: een baanbrekend mediaplatform dat verankerd is in publieke waarden.
Dit programma wordt medegefinancierd door het Creative Europe programma van de Europese Unie en de European Cultural Foundation.
Belangrijk is dat de standpunten en meningen die hier worden geuit uitsluitend die van de auteurs en sprekers zijn en niet noodzakelijkerwijs die van de Europese Unie of het Uitvoerend Agentschap voor onderwijs en cultuur (EACEA) weerspiegelen. Noch de Europese Unie, noch het EACEA kan hiervoor verantwoordelijk worden gehouden.
