Is het “Meloni model” na de Europese verkiezingen de toekomst van het Europese migratiebeleid?

De verkiezingen zijn voorbij en laten een gevoel van ongevoeligheid achter. Hoewel de gevreesde "bruine golf" zich misschien niet heeft voorgedaan, lijken deze laatste verkiezingen toch het teken van een nieuw tijdperk te dragen. Eén vraag in het bijzonder blijft onbeantwoord: wat heeft de toekomst in petto voor mensen die in ballingschap leven in Europa, na een verkiezing waarin de thema's veiligheid en immigratie alomtegenwoordig waren? Zullen grote woorden gevolgd worden door grote daden?

Een nieuwe Europese realiteit

Hoewel er evenveel uiteenlopende politieke analyses zijn als politicologen, is de consensus dat de kwestie van migratiebeheersing een grote invloed had op de uitkomst van de stemming en de verschuiving van het Europees Parlement naar rechts - een prognose die we eerder dit jaar hebben gedocumenteerd.

In het Spaanse dagblad El Salto schetst Àngel Ferrero een somber beeld: "De Europese Unie heeft tijdens deze verkiezingen haar slechtste gezicht aan de wereld laten zien: een continent dat zijn demografische winter ingaat, in een intellectueel moeras, aan de oevers waarvan een bevolking leeft die ten prooi is aan frustratie en wrok die extreem-rechts als geen ander heeft weten te kanaliseren en uit te buiten."

Externalisering en het Italiaanse model

Hoe kan extreemrechts de invloed gebruiken die het heeft gekregen door de Europese verkiezingen? Eén denkrichting is de externalisering van grenzen, een proces dat al in volle gang was tijdens de vorige zittingsperiode.

"De EU had gehoopt dat haar EU migratie- en asielpact, dat in mei werd goedgekeurd, de wind uit de zeilen zou slaan van extreem-rechtse partijen die campagne voeren op een anti-migrant, maar nu willen de nieuw gekozen extreemrechtse parlementariërs misschien strengere beperkingen," schrijft Joanna Gill in Context.

"Extreem-rechtse partijen zullen waarschijnlijk nieuwe afspraken steunen om asielaanvragen in niet-EU-landen te verwerken en een verdere versterking van de buitengrenzen van het blok bevorderen," merkt Gill op, "wat volgens voorstanders van rechten het risico op gewelddadige pushbacks verhoogt."

Het nieuw gevormde Europees Parlement zou daarom het momentum kunnen aangrijpen dat is gecreëerd door de migratieovereenkomsten die zijn ondertekend met Egypte, Tunesië, Mauritanië en Libanon, en op zoek gaan naar nieuwe bondgenoten buiten de EU. Dit zou zeker in de smaak vallen bij Giorgia Meloni, de Italiaanse premier (Fratelli d'Italia, uiterst rechts), wiens outsourcingovereenkomst met Albanië eind augustus 2024 van kracht wordt en die nu al ambities heeft om de Europese Unie haar voorbeeld te laten volgen.

"Deze overeenkomst kan in veel landen worden gekopieerd en kan onderdeel worden van een structurele oplossing voor de Europese Unie," zei Meloni enthousiast in de aanloop naar de stemming, geciteerd door Alessia Peretti voor Euractiv. "Deze overeenkomst wordt een model. Een paar weken geleden ondertekenden ongeveer 15 van de 27 Europese landen, de meerderheid van de EU, een oproep aan de Commissie met onder andere het verzoek om het Italiaanse model te volgen. Zelfs Duitsland heeft bij monde van zijn minister van Binnenlandse Zaken (Nancy Faeser) belangstelling getoond voor deze overeenkomst", voegde de Italiaanse premier eraan toe.

Federica Matteoni, voor de Berliner Zeitung, is het met deze visie eens: "Hoewel het doel nog niet is bereikt, lijkt Meloni's model om het onderzoek en de verwerking van asielprocedures uit te besteden aan niet-EU-landen niet langer een taboe in Europa." Volgens Matteoni kan Giorgia Meloni op het gebied van migratiebeheer op één lijn komen te staan met Ursula von der Leyen - momenteel de favoriet voor de volgende voorzitter van de Europese Commissie. Alles moet echter nog worden besloten.

"We weten nog niet of Meloni's plan zal slagen. Zowel in Italië als in Albanië hebben mensenrechtenorganisaties kritiek op het project", zegt Matteoni. "De oppositie in het parlement heeft de plannen ook bekritiseerd. Ze noemde het populistische maatregelen en waarschuwde voor de kosten, die momenteel ongeveer 800 miljoen euro bedragen, maar naar verwachting zullen stijgen. Politici van de oppositie spraken ook over het risico van het creëren van een 'Italiaans Guantánamo'". Matteoni wijst ook op de juridische tekortkomingen van het project, aangezien het Europese regelgevingskader Europese asielprocedures verplicht op het grondgebied van de EU te laten plaatsvinden.

Hoe zit het met het migratie- en asielpact?

De grenzen van Europa uitbesteden, naar het voorbeeld van Italië in Albanië of het VK in Rwanda, zou wel eens de meest haalbare weg voor de Europese Unie kunnen blijken te zijn. Raken aan het migratie- en asielpact - een wetgevingspakket waarover na jaren van discussie overeenstemming is bereikt en dat in 2026 van kracht moet worden - lijkt in dit stadium ondenkbaar. Dalia Frantz, hoofd Europese zaken van de vereniging La Cimade, geeft een waardevolle samenvatting in een interview dat is gepubliceerd door Voxeurop. Frantz herinnert ons er terecht aan dat niet alleen het Europese niveau op het spel staat. "Uiteraard zal extreem-rechts ook op nationaal niveau kunnen optreden."

Terwijl het Europees Parlement in de toekomst wellicht verdere uitbestedingsovereenkomsten moet overwegen, hebben sommige lidstaten de kwestie al in eigen hand genomen. In Polen, de herinvoering van een no-go bufferzone aan de grens met Belarus werd door een groep verenigingen ronduit bekritiseerd kritiek in een open brief aan staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Bestuurszaken Maciej Duszczyk, gepubliceerd door Krytyka Polityczna. Ondertussen bereidt Finland zich voor - buiten het zicht van het internationale publiek - om de grens met Rusland te sluiten, in een context van toegenomen "geïnstrumentaliseerde migratie", zoals Ana P. Santos vertelt in InfoMigrants.

Zoals Ciarán Lawless bespreekt in een persoverzicht dat een paar weken geleden is gepubliceerd in Voxeurop, begint zich een nieuw politiek centrum af te tekenen, belichaamd door linkse persoonlijkheden die voorstander zijn van strengere migratiecontroles.

Als rechts, links en het centrum het ergens over eens zijn, dan is het wel over een groeiende consensus - een consensus die niet snel zal verdwijnen - over de noodzaak om migratie te bestrijden, terwijl vragen over mensenrechten en de toereikendheid van de middelen om de toegang tot Europa te beperken irrelevanter lijken dan ooit.