Een groot deel van Westers links zit vast in de overtuiging dat het noodzakelijk is om zo snel mogelijk met Rusland op één lijn te komen. We blijven zeggen dat dit onmogelijk is, tenminste zolang Poetin regeert, een dictator die onze regio behandelt als zijn invloedssfeer, die een tijdje is weggeëbd en die hij wil heroveren,” zegt senator Anna Gorska van de Poolse Samen-partij, die de jonge linkse kringen in het parlement vertegenwoordigt.
Katarzyna Przyborska: De linkse partijen en groeperingen in onze regio hebben een alliantie gevormd met de bekende naam CEEGLA. Wat leden gemeen hebben Alliantie van GroenLinks van Midden- en Oost-Europa ?
Anna Gorska: Allereerst een blik op Rusland, dat we unaniem beschouwen als een bedreiging voor de democratische wereld.
In tegenstelling tot links in het oude Europa?
Ja. Volgens veel linkse Europese partijen is de oorlog in Oekraïne een lokaal conflict.
Of zelfs een oorlog bij volmacht Rusland met de VS .
Dat klopt. En wij, afkomstig uit landen die eeuwen van Russisch imperialisme hebben meegemaakt, beseffen het gevaar en de noodzaak om onszelf te verdedigen. Wij vinden dat er rekening moet worden gehouden met ons perspectief.
Waarom wordt dit standpunt niet begrepen? Voelt Westers links zich ‘ouder’ en ‘sterker’ dan de landen die in de 21e eeuw zijn toegetreden tot de EU?
Ja, ze hebben zeker het gevoel dat ze het beter begrijpen omdat ze er al langer bij zijn. Ze worden ook gedreven door zo’n naïef pacifisme, gevoed door groepen die banden hebben met Rusland. We hebben vanaf het begin uitgelegd dat zeer sterke steun voor Oekraïne – inclusief militaire steun – cruciaal is voor de veiligheid van de regio en Europa als geheel. Het was de militaire hulp die de duidelijke as van verdeeldheid werd, dus we besloten al snel om een duidelijk signaal af te geven dat de dingen anders waren vanuit het perspectief van onze regio.
Snel, bedoel je?
De oorlog brak uit in februari en we hadden onze huidige partners begin maart al uitgenodigd in Warschau en een verklaring uitgegeven over de noodzaak om Oekraïne te steunen. We werden onder andere vergezeld door Jussi Saramo uit Finland, dat een lange grens met Rusland heeft en nog vrij verse historische ervaringen, een perspectief dat op veel vlakken overeenkomt met het onze. Dit was de eerste stap. Toen brachten we meer organisaties in kaart en realiseerden we ons dat er een beetje een jong, groen, progressief links was dat nuchter naar de oorlog keek. We zijn tot de conclusie gekomen dat we gemakkelijker met Westers links kunnen praten als we verenigd zijn.
Zorgt het feit dat Oekraïne zich niet overgeeft niet voor een verandering in de perceptie van deze oorlog door Westers links?
Ik heb het gevoel dat houdingen veranderen, maar heel langzaam, en soms zijn deze veranderingen geveinsd. Als we het hebben over organisaties die meetellen in Europa – ik gebruik bewust de verleden tijd, want ik denk bijvoorbeeld aan Die Linke in Duitsland of Podemos in Spanje – zitten ze nog steeds grotendeels vast in de overtuiging dat we zo snel mogelijk met Rusland moeten opschieten. We blijven zeggen dat dit onmogelijk is, tenminste zolang Poetin er regeert, een dictator die onze regio behandelt als zijn invloedssfeer, die een tijdje is weggeëbd en die hij wil heroveren.
Maar Die Linke en Podemos zitten in een crisis.
Ze zijn duidelijk verzwakt. De helft van Die Linke is opgeschoven naar zeer gevaarlijke, zelfs nationalistische standpunten. Podemos zal het ook moeilijk hebben om te stijgen. Een deel van haar kiezers is overgenomen door Yolanda Díaz en haar Sumer-partij. We hebben contact met Díaz, die een ander beleid voert dan Podemos. Daarom koos Portugees Links onmiddellijk onze kant, al in 2022.
Hoe anders?
Ik weet zeker dat Diaz beter begrijpt dat de mislukking van Oekraïne een bedreiging vormt voor de vrede en veiligheid in heel Europa, ook op het Iberisch schiereiland.
CEEGLA omvat – naast Together – organisaties uit Litouwen, Tsjechië, Roemenië, Hongarije en Oekraïne. Scandinavië werd vertegenwoordigd door Jussi Saramo uit Finland, de enige parlementaire politicus in de groep en voormalig minister van Onderwijs. Waren er geen Zweden, geen Noren?
Zweden werd vertegenwoordigd door Europarlementariër Malin Björk, al lange tijd feministisch activiste, en Jonas Sjöstedt, voormalig Europarlementariër en voorzitter van Zweeds Links. Maar feit is dat we een beetje anders zijn met de Scandinaviërs. Wij zijn voorstander van het versterken van Europese militaire allianties, van het opbouwen – we zeggen het ronduit – van een Europees leger en van het niet alleen vertrouwen op de NAVO.
Omdat het beleid van de alliantie kan afhangen van, wie de president van de VS wordt .
Natuurlijk. Er bestaat een reëel gevaar dat de president opnieuw een man wordt die openlijk en rechtstreeks zegt dat hij Europa niet zal helpen als Poetin het aanvalt. We moeten een verantwoordelijke defensie- en veiligheidsstrategie aannemen en onszelf helaas ook militair opbouwen. Ondertussen staan sommige van onze Scandinavische partners sceptisch tegenover de opbouw van een Europees leger.
Ze traden echter toe tot de NAVO.
De toetreding van Finland tot de NAVO werd nog steeds uitgevoerd door een linkse regering, maar we moeten rekening houden met de timing van de beslissing en de geopolitieke betekenis ervan. Finland en Zweden zijn landen met een zeer groot en belangrijk militair potentieel voor de alliantie. Bovendien heeft het Poetin laten zien dat wanneer hij onze bondgenoten en vrienden aanvalt, we worden als een Vikingformatie (een muur van schilden), of als een Romeinse verdedigingsschildpad. Laten we het hopen na de Amerikaanse verkiezingen.
CEEGLA bestaat, afgezien van Together, uit couchpartijen en -groepen, niet uit parlementaire. Waarom zijn de linkse partijen zo zwak?
Er zijn linkse partijen met een post-Sovjet oorsprong in de landen van onze regio. Samen is daarentegen jong, progressief, groen links, en we positioneren ons tussen dergelijke groepen en gaan nauwere banden met hen aan. Het Tsjechische Budoucnost is een paar jaar oud en heeft momenteel één raadslid in Praag. De Litouwse Kartu is ook een jonge organisatie die, op de ruïnes van de oude partijen, jonge activisten bij elkaar heeft gebracht die niet geplant waren in de tot nu toe bestaande politieke arrangementen. De Sociale Beweging uit Oekraïne heeft sterke banden met Oekraïense vakbonden. De voorwaarden voor de vorming van een partij zijn nachtmerrieachtig moeilijk in Oekraïne, inclusief het feit dat er enorme fondsen nodig zijn om dit te doen, wat de politieke scène concretiseert en de oligarchieën bevoordeelt. Demos uit Roemenië is een soortgelijke organisatie als wij, zij het buiten het parlement om. Szikra uit Hongarije heeft één parlementslid.
We willen graag dat de jonge linkse bewegingen in de regio samenwerken en elkaar opbouwen. We hebben een vergelijkbare geschiedenis, vergelijkbare ervaringen met het herwinnen van vrijheid in de afgelopen drie decennia, met de ongelijkheden als gevolg van de overgang en het wilde kapitalisme van de jaren negentig. De overgangservaring heeft een vergelijkbaar effect gehad op samenlevingen in landen waar we een ‘baksteen’ hebben gemaakt. Dat geldt ook voor de vakbonden, die in West-Europese landen veel sterker zijn.
Als je liberale politici in één adem hoort praten over ‘extreme, fascistische, pro-Russische rechtse en linkse partijen’, denk ik dat je ook de ervaring van wantrouwen tegen links in postcommunistische landen gemeen hebt.
West-Europa begrijpt dit pluralisme een beetje anders. Zelfs radicaal links is al jaren in Europa en neemt al jaren deel aan de politiek. In onze regio heeft nieuw progressief links het moeilijker om met dit ressentiment om te gaan, juist omdat hier alles wat links is als communistisch, post-Sovjet, pro-Russisch wordt beschouwd.
In Polen staan de liberalen sympathieker tegenover de Confederatie.
Dit is ongelooflijk, want uit de manier waarop we dagelijks handelen en wat we doen, blijkt duidelijk wie pro-staat is en wie pro-Russisch. Luister en zie wat confederatiepolitici zeggen en doen. In Polen wordt er met tegenzin aan herinnerd dat Roman Dmowski liever naar de tsaar lachte dan met de onafhankelijkheidsstrijdkrachten mee te doen. Dat was toen de traditie van rechts en dat is nu niet anders.
Confederatie en Wet en Recht bedreigen migratie, PO heeft er geen idee van. Maciej Duszczyk kondigde aan dat Polen geen enkele migrant uit het migratiepact zou accepteren. En migratie is en blijft overal in Europa. Na de regelingen voor het migratiepact is het duidelijk dat de het continent verandert langzaam in een fort. Is de ‘baksteen’ een links idee van migratiebeleid aan het smeden?
De Europese Unie heeft volgens ons geen migratiebeleid. Het beperkt zich tot het tegenhouden van migranten ergens aan het hek en het financieren van landen die hen kunnen tegenhouden naar Europa te komen. Wij staan dichter bij de Scandinavische modellen, hoewel we kunnen zien welke fouten zij door de jaren heen hebben gemaakt in hun migratiebeleid.
Bijvoorbeeld?
Het toestaan van gettovorming, zoals in Zweden. Rechts groeide op de crises die volgden. We kijken naar Noorwegen, dat weliswaar geen deel uitmaakt van de Europese Unie, maar ook dicht bij ons ligt. Daar lijken de omstandigheden voor nieuwkomers veel beter. Er is taalonderwijs, de mogelijkheid om juridisch werk te doen. Dit zijn rolmodellen die het waard zijn om na te streven. Naarmate de klimaatcrisis verergert, zal de migratie toenemen. We kunnen dit niet langer negeren. Des te meer omdat we een ernstige demografische crisis hebben in Polen en in heel Europa. We hebben mensen nodig. Twee miljoen gevluchte vrouwen en vluchtelingen uit Oekraïne zijn in Polen gebleven, en toch hebben ze ons onze banen niet afgenomen, noch de rijen voor de dokters aangehaald, zoals ons werd bedreigd.
Hoe ga je je kandidaat stellen voor de Europese verkiezingen? Is het volgens een coalitiesleutel, Poolse sleutel, zodat het gemakkelijker te begrijpen is voor de Poolse kiezers, of volgens de bestaande partijen op het niveau van de Unie?
Ik denk dat in Poolse omstandigheden de eerste optie effectiever zal zijn. Weinig mensen in Polen zijn geïnteresseerd in facties, blokken en internationale partijen. Ik wou dat we een linkse lijst hadden voor het Europees Parlement.
Maar in het EP vormen Samen en Nieuw Links niet dezelfde factie. Waarom eigenlijk?
Wij maken geen deel uit van de S&D-familie van socialisten en democraten. Onze gezamenlijke taak is echter om de kiezers een linkse lijst voor het Europees Parlement te presenteren, met een samenhangend, concreet programma.
Dus?
Al sinds we voor het eerst kandidaat waren voor het EP – als de Razem-partij, de Beweging voor Sociale Rechtvaardigheid en de Vakbond van de Arbeid – zeiden we dat we de democratische structuren in de Europese Unie wilden versterken, om meer gewicht te geven aan het Europees Parlement. Zodat solidariteit, een van de fundamenten van het functioneren van de EU, niet verloren gaat, maar echt alle landen omvat. Dat de Unie de gelijkschakeling van de sociale normen in de verschillende landen in het oog moet houden, omdat het daarvan afhangt als we uit elkaar vallen. De jonge EU-landen van ons Midden- en Oost-Europese blok lopen nog steeds achter, zowel op het gebied van lonen, naleving van de arbeidswetgeving, levensomstandigheden en sociale kwesties als op het gebied van vrijheid van vereniging in vakbonden.
Dat wil zeggen, u wilt de semi-periferie, de rol van reservoir van goedkope arbeidskrachten, opgeven. Kan dat?
Er is geen uitweg. De duurzaamheid van de Europese Unie hangt af van een nivellering van de welvaart. En we willen dat de Unie de samenwerking op andere gebieden versterkt – economie, defensie, sociale zaken. Dit is een fundamentele kwestie met betrekking tot onze veiligheid in het algemeen.
Ben je niet bang om je onafhankelijkheid te verliezen? Identiteitsvervaging?
Integendeel. Ik denk dat we pas over onafhankelijkheid kunnen praten als we de sociale en levensstandaard van individuele landen, de normen voor gezondheidszorg en onderwijs gelijktrekken, als we er op Europees niveau voor kunnen zorgen dat grote bedrijven niet de invloed op onze economieën hebben die ze nu hebben. Nu zijn het Facebook, Microsoft en Google die ons de voorwaarden dicteren.
Dus we worden niet bedreigd door Brussel en Berlijn, maar door Microsoft en Google?
Als we zelf geen belastingbeleid kunnen maken omdat we bang zijn voor grote bedrijven, betekent dit dat we afhankelijk van hen zijn, dat we onze subjectiviteit kwijt zijn. Mensen worden steeds beter in het koppelen van draden en in het herkennen dat ze moeten inzamelen voor medische behandelingen via drop-offs, terwijl grote bedrijven geen belasting betalen. En er liggen enorme uitdagingen in het verschiet, zoals de enorme energietransitie. Of we voeren het op zo’n manier uit dat het sociaal rechtvaardig is, onder staatscontrole, of we staan het vrije Amerika toe dat we tot nu toe hebben ervaren. In het laatste scenario zal het zover komen dat de kerncentrales in handen komen van Amerikaans, Koreaans of Pools privékapitaal – dat zal proberen de prijzen te verhogen, omdat investeringen moeten renderen, en de staat zal bezwijken voor dit kapitaal, want wat moet het doen als het bijvoorbeeld geconfronteerd wordt met het visioen “de stekker eruit te trekken”. Dit is een van de belangrijke elementen die volgens mij op de Europese agenda moeten staan.
Vooral omdat Europa een enorme collectieve lening heeft afgesloten voor de energietransitie, zodat dit geld waarschijnlijk niet in particuliere zakken terechtkomt.
We bespraken in de Unie – na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, toen de energiecrisis toenam en de elektriciteitsprijzen duurder werden – dat de overwinsten van energiebedrijven belast zouden moeten worden. Een van de landen die dit blokkeerden was Polen.
Maar is het niet jammer dat u niet in de coalitie op 15 oktober ? Bij de lokale verkiezingen zou je structuren kunnen opbouwen, iets waar de Samen-partij weinig van heeft. Ben je niet bang voor het lot van efemerea?
Ik ben optimistisch. We hebben een goed in kaart gebracht Polen, met echte kansen. Onze prioriteit is om ons verkiesbaar te stellen voor gemeenteraden.
Als Samen? Zoals links? In een nog bredere coalitie?
Verkiezingen voor lokale overheden zijn in wezen honderden kleine verkiezingen. Vandaag de dag zijn verkiezingen op stads- en gemeentelijk niveau heel vaak run-offs van kiescomités van kiezers, brede coalities. Soms kiezen we voor brede coalities, tegen de huidige autoriteiten, soms hebben we een koele, progressieve gemeenteraad en burgemeester, en soms willen we een goed lokaal bestuur steunen voor de volgende termijn.
Hoeveel mensen wil je in de lokale overheid?
Ik hoop echt op meer dan een dozijn zetels in verschillende raden. We hebben het vlekje van een grootstedelijke partij, maar we richten ons op steden met 30-40.000 inwoners. De vergaderingen niet meegerekend – hier zijn besprekingen met coalitiepartners gaande.
Maar heb je geen medelijden met de kans, die voorbij is, om ervaring op te doen door regerings- en ministerposten te bekleden?
Deze ervaring kan op verschillende manieren worden opgedaan. We hebben geen ministers, maar er zijn mensen in onze partij die ervaring hebben. We zijn geen partij van kaders. Het zal waardevoller voor ons zijn om op te bouwen in de regio’s, in de steden, dan om personeel te smeden in de administratie. Dit geeft ons zichtbaarheid. En dan kunnen er vervroegde verkiezingen komen.
Je bent niet bang dat de kiezers je dan zullen straffen voor je afgescheidenheid, je onwil om bij te dragen aan de regering om hun deel van de verantwoordelijkheid te nemen – en gewoon niet op de Samen-partij zullen stemmen?
Er zijn heel wat mensen teleurgesteld, maar er zijn er ook veel blij met het besluit om op 15 oktober niet toe te treden tot de coalitie. We verlaten het democratische kamp niet, we voeren geen harde oppositie, we zitten nog steeds in de linkse club en we zeggen voortdurend dat we alle goede oplossingen zullen steunen. Als senator van het Senaatspact heb ik het gevoel dat ik deel uitmaak van het kamp dat PiS van de macht heeft verdreven.
Maar er zijn ook dingen die we zullen bekritiseren. En we denken dat het goed is dat er in het democratische kamp een kracht is die niet voor 100 procent loyaal is en die de koers van de nieuwe regering kan corrigeren. Dit loont voor iedereen. Het loont voor Donald Tusk om soms naar ons te luisteren, en we kunnen het soort links zijn dat onze kiezers verwachten.
Het is zo identiteitsgebonden. Jij neemt verantwoordelijkheid voor jouw partij en andere partijen nemen verantwoordelijkheid voor Polen.
Maar politiek is gebaseerd op identiteit. En we nemen ook verantwoordelijkheid voor Polen en de staat van de Poolse democratie. Wij geloven dat er geen democratie in ons land is en zal zijn zonder een sterk links. Kiezers die niet per se alles willen privatiseren – gezondheidszorg, onderwijs, die niet alleen afhankelijk willen zijn van 0, 2, 8 of 15 procent krediet. – vertegenwoordiging moet hebben.
**
Anna Górska – lid van het nationale bestuur van de Samen-partij, journalist, specialist in internationale betrekkingen. Bij de laatste verkiezingen won ze 89 216 stemmen en kreeg ze een zetel in de senaat.
— Katarzyna Przyborska
*
Gefinancierd door de Europese Unie. De standpunten en meningen zijn die van de auteurs en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de standpunten van de Europese Unie of het directoraat-generaal Justitie, vrijheid en veiligheid. Communicatienetwerken, inhoud en technologie. Noch de Europese Unie, noch de financierende instantie is er verantwoordelijk voor.
